“Kijk, die heeft een MacBook. Die snapt het vast.”

Confirmation bias is je brein dat zegt: “Zie je wel, ik had gelijk.”
Het is de neiging om vooral dát te zien wat je eigen overtuiging bevestigt. Alsof je eerst een dartpijl in de muur gooit en daarna de roos er omheen tekent.
Bij stagiairs betekent dat vaak dat we ons oordeel al klaar hebben bij de eerste indruk en daarna alleen nog maar bewijs verzamelen dat die indruk klopt.

Een stagiair die koffie voor je haalt? Topmentaliteit.
Een keer te laat? Tja, millennials hè.

Waar deze bias voorkomt

Overal in de Stagecyclus®: bij sollicitatiegesprekken, tijdens de inwerkperiode, bij dagelijkse begeleiding én bij beoordelingsgesprekken.
Het is alsof we een bril dragen die alleen de dingen laat zien die we willen zien.
"Kijk, die heeft een MacBook. Die snapt het vast."

En dus zien we talent bij wie we het verwachten, en twijfel bij wie we dat ooit hadden.

Individuele effecten

Je kent het wel: je hebt een stagiair aangenomen omdat je er een goed gevoel bij had.
Vanaf dat moment zie je overal bevestiging van je keuze.
Die ene keer dat ze te laat kwamen? Ach, kan gebeuren.
Maar die keer dat ze spontaan koffie haalden? Zie je wel, ik wist dat ze potentie hadden!

Het brein is als een algoritme: het voedt zichzelf met de data die het al leuk vindt.

Organisatie-effecten

Voor je het weet, heb je een afdeling vol mini-me’s.
Want ja, we nemen toch het liefst mensen aan die op ons lijken.
Diversiteit? Dat is iets voor andere afdelingen.
Laat mij maar lekker klonen kweken.

Teams die last hebben van confirmation bias worden homogeen, voorspelbaar en traag.
Iedereen vindt hetzelfde en niemand heeft nog ongelijk.

Hoe je het kunt vermijden

Echt objectief kijken is moeilijk, maar niet onmogelijk.
Begin met structuur: gebruik beoordelingsformulieren die niet op een servet eindigen.
Vraag input van collega’s die níét jouw beste vrienden zijn.
En als bedrijf: laat stagiairs selecteren door een gemengde groep begeleiders, zodat niet iedereen dezelfde bril op heeft.

Plan ook intervisies met andere begeleiders, zodat je leert hoe vaak jij met die roze bril rondloopt.
Een bias verdwijnt niet door bewustwording, maar door frictie.

Hoe je het kunt benutten als begeleider

Gebruik confirmation bias in je voordeel.
Benoem hem.
Zeg in een overleg:

“We denken allemaal dat stagiairs nog niks kunnen. Laten we ze eens verrassen.”

Laat stagiairs grote taken oppakken, geef ze verantwoordelijkheid, en geniet van het moment dat ze ieders verwachting overtreffen.
Zo word jij die mentor die talent ziet voordat anderen het durven.

Of draai het om: benut positieve aannames.
Iedereen denkt dat jonge mensen vanzelf goed zijn met technologie?
Top, laat ze dat bewijzen door systemen te verbeteren.
Dan verandert jouw bias in een vliegwiel voor groei.

Samenvatting

We zijn allemaal schuldig aan confirmation bias, zeker in de omgang met stagiairs.
We zoeken bevestiging in plaats van waarheid.
Maar wie zijn oordeel durft te betwijfelen, ontdekt vaak iets veel waardevollers: talent dat je anders nooit had gezien.

Drie gouden tips

1. Zoek actief naar tegenspraak.
   Vraag jezelf af: wat zou iemand zeggen die het níet met mij eens is?
   Wie weet ontdek je dat die stille stagiair een briljant idee had.

2. Laat stagiairs van begeleider wisselen.
   Zo voorkom je dat één persoon de waarheid bepaalt.
   En het houdt iedereen scherp.

3. Houd een bias-dagboek bij.
   Schrijf op wanneer je je eigen vooroordelen betrapt.
   Klinkt zweverig, maar is beter dan blijven geloven dat je objectief bent.

🧠 Je brein fopt je dagelijks. Wil je leren terugfoppen?
Boek mijn lezing Breinpaadjes en ontdek hoe denkfouten sluipenderwijs jouw oordeel beïnvloeden.

🧩 Deze pagina hoort bij de Biases bij Stage-bibliotheek van Maarten Brand, over denkfouten, stagebegeleiding en praktijkleren.

ps: Hier komt de Stagebooster van pas:
je maakt zichtbaar waar je écht goed scoort (en waar niet).
Je creëert meetbare benchmarks, objectieve criteria, feedbackkanalen die niet enkel bevestigen wat de manager al dacht.
Zo doorbreek je de neiging om achteraf de roos te tekenen wanneer je de pijl al schoot en begin je met echte pijlen in echte doelen.