“Hoe minder je weet, hoe zekerder je bent.”

Het Dunning-Kruger-effect is die tragikomische paradox waarin de minst ervaren mensen vaak het meest overtuigd zijn van hun eigen gelijk.
Of, in stage-taal:
De stagiair die na drie dagen roept: “Dat hele planningssysteem? Dat kan veel slimmer!”
Terwijl de begeleider denkt: “Lief kind, je hebt nog niet eens het koffieapparaat doorgrond.”

Waar deze bias voorkomt

Je ziet het op alle niveaus in de Stagecyclus®; van sollicitatie tot beoordeling.
Tijdens de eerste weken van een stage kent iedereen het effect:
De stagiair die zichzelf overschat (“ik kan alles!”)
en de begeleider die zijn eigen coachingsvaardigheden overschat (“ik leg het zo goed uit”).

Maar ook in organisaties zelf: bedrijven die overtuigd zijn dat ze geweldige stageplekken bieden, zonder ooit te checken of dat echt zo is.
Ze denken dat “goede begeleiding” vanzelf gaat.
Ze hebben één enthousiaste stagiair gehad in 2021 en concluderen: “Bij ons zit dat wel goed.”

Individuele effecten

De stagiair met overmoed maakt fouten — logisch, dat hoort bij leren.
Maar het gevaar schuilt in de begeleider die die fouten niet ziet als signaal, maar als uitzondering.
Want hij weet dat zijn aanpak goed is.
Tot het moment dat hij merkt dat de stagiair stilletjes is afgehaakt, en niemand het hem heeft durven zeggen.

Het Dunning-Kruger-effect werkt dus twee kanten op:

• De stagiair weet niet dat hij iets niet weet.

• De begeleider weet niet dat hij het niet goed begeleidt.

Onbewuste onbekwaamheid dus.

Organisatie-effecten

Bedrijven zijn er dol op.
Ze geloven heilig dat hun stagebeleid “best goed loopt”,
omdat er geen klachten zijn, niet beseffend dat stiltes vaak geen tevredenheid betekenen, maar gewoon vermoeidheid.
Ze meten niets met bijv de stagebooster, maar vinden alles.
Ze maken geen vergelijking, maar trekken wel conclusies.

Hier wringt het: organisaties overschatten hun eigen competentie precies zoals stagiairs dat doen.
We overschatten onszelf omdat twijfel energie kost.
Het voelt veiliger om te geloven dat je iets begrijpt dan om toe te geven dat je misschien nog wat te leren hebt.
Zeker in organisaties waar iedereen druk is, is zelfkritiek een luxeproduct.
En dus ontstaat een cultuur waarin niemand dom durft te zijn — terwijl dáár juist groei begint.

Hoe je het kunt vermijden

• Maak meten normaal. Gebruik instrumenten zoals de Stagebooster om objectieve feedback te krijgen van stagiairs, begeleiders en teams.

• Beloon twijfel. Zie het als kracht wanneer iemand zegt: “Ik weet het niet zeker.”

• Zet ervaringsniveaus naast elkaar. Laat stagiairs en begeleiders reflecteren op hetzelfde moment, vaak zien ze elkaars blinde vlekken haarscherp.

• Herhaal en bespreek patronen. Niet één keer per jaar, maar continu.

Samenvatting

Het Dunning-Kruger-effect is een waarschuwing voor iedereen die te zeker klinkt.
Wie roept dat hij “goede stages biedt”, maar nooit stagiairs vraagt wat ze écht vinden,
zit waarschijnlijk midden in dit effect.

Zelfvertrouwen zonder bewijs is net als een lege koffiemok: van buiten vol, van binnen hol.

Wil je weten waar je echt goed in bent?
Dan heb je geen mening nodig, maar een meetinstrument.
👉 De Stagebooster: jouw spiegel tegen zelfoverschatting.

Drie gouden tips

1. Durf dom te zijn.
   Wie denkt alles te weten, leert niks bij.

2. Laat stagiairs oordelen.
   Hun frisse blik ziet waar jouw routines blind zijn geworden.

3. Gebruik data als nuchtere tegenstem.
   Objectieve feedback is het beste medicijn tegen het Dunning-Kruger-virus.

🧠 Je brein fopt je dagelijks wil je leren terugfoppen?
Boek mijn lezing Breinpaadjes en ontdek hoe denkfouten de kwaliteit van stages beïnvloeden.

🧩 Deze pagina hoort bij de Biases bij Stage-bibliotheek van Maarten Brand; over denkfouten, stagebegeleiding en praktijkleren.