Kleine signalen
De kleine signalen die alles bepalen
Daar sta je dan. Begeleider. Met een stagiair die net zo onzeker de werkplek betreedt als jij destijds deed. En je denkt: hoe zorg ik ervoor dat dit goed gaat?
Het antwoord ligt niet in de grote plannen. Niet in de uitgebreide ontwikkeltrajecten of de dikke mappen vol competenties. Het antwoord zit hem in de kleine momenten. De micro-gebeurtenissen die je waarschijnlijk vergeet zodra ze voorbij zijn.
Emoties zijn de motor
Want hier is wat we nu weten: mensen zijn geen machines die rationeel reageren op objectieve feiten. Ze zijn emotionele wezens die betekenis geven aan wat er gebeurt. En die betekenis bepaalt alles.
Een compliment van een collega kan iemand de hele dag laten stralen. Een geïrriteerde blik bij de printer kan diezelfde persoon drie uur later nog dwarszitten. Het gaat niet om wat er daadwerkelijk gebeurt; het gaat om hoe het binnenkomt.
Dat heet Affective Events Theory. Klinkt zwaarder dan het is. Het zegt eigenlijk dit: kleine gebeurtenissen roepen emoties op, en die emoties bepalen gedrag.
De ontdekking die alles veranderde
In 1996 publiceerden twee organisatiepsychologen;Howard Weiss van het Georgia Institute of Technology en Russell Cropanzano van de University of Colorado, een theorie die het denken over werkplekgedrag op zijn kop zou zetten.
Tot die tijd dachten we vooral in grote lijnen. Tevredenheid op het werk. Motivatie. Persoonlijkheid. Allemaal stabiele, meetbare factoren. Weiss en Cropanzano zeiden: wacht eens. Jullie missen het belangrijkste.
Ze ontwikkelden hun theorie om te verklaren hoe emoties en stemmingen werkprestaties en werktevredenheid beïnvloeden. Hun inzicht was simpel maar ingrijpend: werkgebeurtenissen, of ze nu te maken hebben met mensen of situaties, kunnen emoties en stemmingen beïnvloeden, wat vervolgens resulteert in affectgedreven gedragingen en houdingen.
Ze ontdekten dat het niet gaat om de grote, dramatische momenten. Het gaat om de kleine, dagelijkse gebeurtenissen. Een opmerking tijdens de lunch. Een deadline die wordt verschoven. Een collega die niet groet. Die micro-momenten bepalen hoe iemand zich voelt. En hoe iemand zich voelt, bepaalt hoe ze presteren.
Revolutionair? Absoluut. Want plotseling werd duidelijk waarom sommige dagen gewoon beter gingen dan andere, zonder duidelijke reden. En waarom hetzelfde team op maandag anders functioneert dan op vrijdag.
Simpel. Maar ook revolutionair als je beseft wat het betekent voor jouw rol als begeleider.
Jij bent de regisseur
Want jij bent degene die die kleine momenten creëert. Niet bewust misschien, maar je doet het wel. Elke dag. Met elke interactie.
De manier waarop je "goedemorgen" zegt. Hoe lang je stilstaat bij een vraag. Of je kijkt als iemand iets uitlegt of ondertussen in je mail zit te scrollen. Het zijn signalen. Voortdurend. En die stagiair vangt ze allemaal op.
Dus waarom zou je dat niet bewust doen? Waarom zou je de regisseur van die momenten niet worden, in plaats van een toevallige bijfiguurant?
De vijf accu's
Mensen hebben vijf motivatie-accu's. Competentie. Autonomie. Verbondenheid. Vooruitgang. Betekenis.
Raakt er één leeg, dan hapert de motor. Raakt er meer leeg, dan staat het leerproces stil. Zo simpel is het.
De kunst zit hem erin om te zien welke accu's leeg raken. En dat zie je niet aan de grote dingen. Dat zie je aan de kleine signalen.
Competentie: Die stagiair die steeds vaker "weet ik niet" zegt. Die zijn schouders optrekt als je een vraag stelt. Die begint te stamelen bij een presentatie die vorige week nog soepel ging. Accu bijna leeg.
Autonomie: Die andere die alleen nog maar vraagt wat ze moet doen. Die wacht tot jij het zegt. Die geen eigen keuzes meer maakt, ook niet bij de meest simpele dingen. Ook bijna leeg.
Verbondenheid: Die derde die steeds vaker alleen luncht. Die niet meer meedoet aan de koffiepauze-gesprekken. Die 's avonds als eerste weggaat. Leeg.
Vooruitgang: Die vierde die vraagt: "Doe ik het wel goed?" Steeds vaker. Die niet meer ziet wat er beter gaat. Die alleen nog maar ziet wat niet lukt. Leeg.
Betekenis: Die laatste die vraagt: "Waarom doen we dit eigenlijk?" Met een ondertoon die zegt: het heeft toch geen zin. Helemaal leeg.
De kunst van het opladen
Maar hier is het mooie: opladen kan ook met kleine dingen.
Competentie opladen? "Dat zie je goed" als iemand een patroon opmerkt. "Precies zoals ik het zou doen" bij een slimme oplossing. "Je wordt hier echt beter in" bij een herhaling van eerder geleerde vaardigheden.
Autonomie opladen? "Hoe zie jij dat?" in plaats van direct het antwoord geven. "Jij mag kiezen" bij opties die er echt toe doen. "Wat heb je nodig?" in plaats van direct zeggen wat ze moeten doen.
Verbondenheid opladen? "Kom erbij" als het team iets bespreekt. "Wat denk jij?" tijdens vergaderingen. "We zitten met hetzelfde probleem" als erkenning dat jullie in hetzelfde schuitje zitten.
Vooruitgang opladen? "Vorige week deed je dit nog niet" als concrete vooruitgang benoemen. "Kijk eens hoe ver je al bent" als overzicht van groei. "Morgen gaan we verder met..." als blik vooruit.
Betekenis opladen? "Hierdoor help je..." als koppeling naar impact. "Dit is waarom het ertoe doet" als context bij saaie taken. "Zonder dit zou..." als besef van noodzaak.
Het gaat om aandacht
Wat dit allemaal vraagt? Aandacht. Niet meer. Niet minder.
Aandacht voor die kleine momenten. Voor die blik in iemands ogen als je antwoord geeft. Voor de manier waarop iemand zijn schouders houdt tijdens de lunchpauze. Voor de toon waarmee iemand "tot morgen" zegt.
Want daar zit de informatie. Daar zie je welke accu's leeg raken. En daar kun je bijladen. Met een zin bij de koffie. Met een blik. Met even tijd maken voor een mini-succes.
Het klinkt klein. Maar het bepaalt alles.
Dus: kijk scherp naar die emotionele signalen. Ze vertellen je precies wat er nodig is. En geef het. In kleine doses. Dagelijks. Consistent.
Want uiteindelijk ben jij niet alleen de begeleider van taken en vaardigheden. Je bent de regisseur van de kleine momenten die bepalen of iemand groeit of krimpt. Of iemand leert of vastloopt.
Die verantwoordelijkheid is groot.
De middelen zijn klein.
En dat is juist de kracht ervan.
Bron: Weiss, H. M., & Cropanzano, R. (1996). Affective events theory: A theoretical discussion of the structure, causes and consequences of affective experiences at work. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in organizational behavior (Vol. 18, pp. 1–74). JAI Press.
En met grote dank aan Suzanne Visser van de Hogeschool Rotterdam voor mij op het spoor zetten van AET.
